بررسی و تفسیر آزمایش قند خون
گلوکز یک قند ساده و منبع اصلی تولید انرژی در بدن است. کربوهیدرات های مواد غذایی در بدن شکسته شده و به مولکول های گلوکز و دیگر قندهای ساده تبدیل می شوند. گلوکز از طریق روده جذب شده و با جریان خون به تمام نقاط بدن حمل می شود بدن برای تامین انرژی مورد نیاز خود به گلوکز نیاز دارد. مغز و دستگاه عصبی فقط در حضور گلوکز کافی در خون قادر به فعالیت هستند. هورمون انسولین گلوکز را به داخل سول ها هدایت می کند تا انرژی مازاد به شکل گلیکوژن در کبد و تری گلیسرید در سلول های چربی ذخیره شود.
سلول های بدن برای استفاده از گلوکز موجود در خون به انسولین نیاز دارند. وظیفه ی انسولین کمک به جذب گلوکز توسط سلول ها است. به طور طبیعی سطح گلوکز خون پس از مصرف غذا افزایش می یابد.
در پی این افزایش، انسولین از سلول های بتای پانکراس ترشح شده و موجب کاهش قند خون می شود. انسولین با کمک به جذب گلوکز توسط سلول های بدن، باعث کاهش سطح قند خون می شود. مقدار انسولین ترشح شده از پانکراس با “مقدار قند موجود در غذا” و “میزان افزایش قند خون” ارتباط مستقیم دارد.
در صورت افت قند خون، به عنوان مثال بین وعده های غذایی یا پس از ورزش شدید، هورمون دیگری به نام گلوکاگون توسط پانکراس ترشح و موجب تبدیل مقداری از گلیکوژن ذخیره در کبد به گلوکز می شود. سپس گلوکز تولیده شده در کبد وارد جریان خون شده و باعث می شود سطح قند خون مجددا به حالت طبیعی خود بازگردد.
درصورتی که بازخورد و تاثیر متقابل ( Feedback ) گلوکز و انسولین به درستی عمل کند، گلوکز خون همواره در محدوده ی طبیعی و نسبتا پایداری حفظ خواهد ماند. اما در صورت به هم خوردن این تعادل و افزایش سطح قند خون، بدن سعی می کند با افزایش ترشح انسولین و نیز دفع گلوکز از طریق ادرار، به تعادل برسد. افزایش ترشح انسولین باعث افزایش جذب سلولی گلوکز می شود. این مکانیزم به همراه افزایش دفع گلوکز در ادرار، منجر به کاهش گلوکز خون و بازگشت آن به محدوده ی طبیعی می شود.
علل عمده افزایش قند خون عبارتند از:
- دیابت نوع 1
- دیابت نوع 2
- دیابت حاملگی
- سایر بیماری ها
- مصرف داروها
دیابت نوع اول :
یک فرد زمانی مبتلا به این نوع دیابت می شود که سلول های لوزالمعده دیگر هیچ انسولینی ترشح نکند. اکثر مبتلایان به دیابت نوع 1 را کودکان و نوجوانان و افراد زیر 30 سال تشکیل می دهند. تاکنون علت دقیق بروز این نوع دیابت مشخص نگردیده است ولی متخصصان معتقدند که عوامل زیر می تواند به بروز دیابت نوع 1 منجر شود:
- داشتن زمینه ابتلا به دیابت
- ویروس هایی که می توانند به پانکراس صدمه بزنند
- وجود اختلال در سیستم دفاعی بدن که سبب از بین رفتن سلولهای تولیده کننده انسولین در لوزالمعده می شوند.
دیابت نوع دوم :
این نوع دیابت، مهمترین نوع و ” دیابت بزرگسالی” معروف است. حدود 90 درصد دیابتی ها دچار این نوع دیابت هستند. در بدن این افراد، ابتدا انسولین به اندازه ی کافی ترشح می شود اما به عللی موثر واقع نمی شود. اصولا اختلال در پاسخ هورمونی و مقاومت به انسولین عامل اصلی ایجاد ” هایپرگلیسمی” یا ” افزایش قند خون” است.
معمولا افراد زیر ممکن است به دیابت نوع 2 مبتلا شوند:
- افراد بالای 30 سال
- افرادی که استعداد چاقی دارند
- افرادی که در خانواده درجه اول آنان دیابتی وجود دارد یا استعداد ابتلا به دیابت دارند
- برخی خانم های باردار
- افرادی که دارای فشار خون بالا هستند
- افرادی که از میزان بالای چربی خون برخوردارند
در بسیاری از افراد علاثم دیابت نوع 2 چندان مشهود نیست و یا اینکه بروز و پیشروی آن بسیار کند است و به همین دلیل تشخیص این نوع دیابت غالبا دیرهنگام صورت می گیرد و متاسفانه اغلب این دیابتی ها زمانی به پزشک مراجعه می کنند که بسیاری از ایشان دچار یکی از عوارض دیابت شده اند.
دیابت حاملگی:
حدود 3 تا 5 درصد خانم های باردار، به خصوص در اواخر دوران حاملگی، به دیابت مبتلا می شوند. خانم های بارداری که استعداد ابتلا به دیابت در ایشان وجود دارد دارای عوامل خطرزای بسیاری هستند که احتمال دیابت حاملگی در ایشان شایع تر می شود. اگرچه بعد از زایمان و به دنیا آمدن نوزاد دیابت از بین می رود اما ممکن است در بارداری بعدی مجددا ظاهر گردد. حدود 50 درصد خانم هایی که طی دوران حامگلی دچار دیابت می شوند ممکن است به طور دائمی به دیابت مبتلا شوند. در این صورت حتما باید تحت نظر پزشک متخصص برای خود و فرزندانشان برنامه های صحیحی را آموزش ببینند. به رغم اینکه دیابت با توجه به علم امروز عارضه ایست که کاملا رفع نمی شود و تا آخر عمر همراه دیابتی می باشد اما می توان با همکاری پزشک و فرد مبتلا آن را به گونه ایی درمان نمود که کنترل شده باشد.
سایر بیماری ها:
آکرومگالی، استرس حاد ( در واکنش به آسیب و تروما، حمله قلبی و سکته ی مغزی)، نارسایی مزمن کلیه، سندرم کوشینگ، مصرف بیش از حد غذا، پرکاری تیروئید، سرطان پانکراس، پانکراتیت ( التهاب پانکراس)
مصرف داروها:
کورتیکواستروئیدها، ضد افسردگی های تری سیکلیک، مدرها، اپی نفرین، استروژن، قرص های ضد بارداری، لیتیوم، فنیتوئین، سالیسیلات ها
افزایش “گلوکز ادرار” در اثر بعضی از بیماری های کلیوی و مصرف بعضی داروها مانند، استروژن ها و کلرال هیدرات ( Chloral hydrate ) مشاهده می شود.
علل عمده کاهش قند خون عبارتند از:
- نارسایی آدرنال ( Adrenal insufficiency )
- کم کاری هیپوفیز
- بیماری های پیشرفته کبد
- کم کاری تیروئید
- مصرف بیش از حد انسولین توسط بیماران دیابتی ( Insulin Overdose )
- انسولینوم ( Insulinoma )، تومور مترشحه انسولین
- سوء تغذیه
- مصرف الکل
علائم افزایش قند خون عبارتند از:
عطش فراوان و پرنوشی، افزایش دفع ادرار، خستگی، تاری دید، تاخیر در بهبود عفونت ها و ترمیم زخم ها.
علایم کاهش قند خون عبارتند از:
تعریق، احساس گرسنگی، اضطراب، گیجی، تاری دید
جدول اطلاعات مقاله:
موضوع | توضیحات |
---|---|
منبع انرژی بدن | گلوکز |
تنظیم گلوکز | انسولین |
انواع دیابت | نوع 1، نوع 2، بارداری |
علائم افزایش قند خون | عطش، خستگی، تاری دید |
علائم کاهش قند خون | تعریق، گرسنگی، گیجی |
علل افزایش قند خون | دیابت، مصرف دارو، بیماریهای خاص |
علل کاهش قند خون | نارسایی آدرنال، کمکاری تیروئید |