راهنمای کامل ناشتایی و نمونه‌گیری برای انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی
انجام دقیق و صحیح آزمایش‌های خون، مستلزم رعایت برخی نکات و دستورالعمل‌ها از سوی بیمار است. یکی از مهم‌ترین این نکات، رعایت شرایط ناشتایی قبل از آزمایش می‌باشد. در این مقاله، به بررسی تعریف ناشتایی، نکات لازم برای رعایت آن، و راهنمای نمونه‌گیری برای آزمایش کورتیزول پرداخته‌ایم.
تعریف ناشتایی و نکات مربوط به آن
- مدت زمان ناشتایی:
حداقل ۸ ساعت پیش از مراجعه به آزمایشگاه، بیمار نباید هیچ‌گونه ماده غذایی یا آشامیدنی (به جز آب) مصرف کند. در طی این مدت، فرد باید طبق رژیم غذایی عادی خود عمل کند و ناشتایی شبانه به معنی پرهیز از فعالیت‌های بدنی شدید نیز هست. - ناشتایی برای آزمایش‌های چربی:
برای آزمایش‌هایی نظیر تری‌گلیسرید یا کلسترول که به چربی خون مربوط هستند، مدت زمان ناشتایی حداقل باید ۱۲ ساعت باشد. - زمان مناسب نمونه‌گیری:
بهترین زمان برای نمونه‌گیری، صبح اول وقت است؛ مگر در شرایط خاص که پزشک معالج یا آزمایشگاه تشخیص دهد. - مدت ناشتایی برای برخی آزمایش‌های خاص:
آزمایش‌هایی نظیر فسفر، اوره، اسید اوریک، پرولاکتین و کراتینین، حداقل به ۴ تا ۶ ساعت ناشتایی نیاز دارند. - نوشیدنی‌ها در زمان ناشتایی:
از نوشیدن آب‌میوه، چای، قهوه و سایر نوشیدنی‌ها در مدت ناشتایی پرهیز شود، مگر اینکه پزشک اجازه داده باشد. فقط نوشیدن آب مجاز است. - فعالیت‌های ممنوعه پیش از آزمایش:
در مدت ناشتایی، از استعمال دخانیات، جویدن آدامس، خوردن شکلات، شیرینی یا قرص‌های خوشبوکننده دهان، تمرینات ورزشی و هر نوع فعالیت تحریک‌کننده سیستم گوارشی پرهیز شود، چرا که ممکن است بر نتایج آزمایش‌ها اثرگذار باشد. - ناشتایی برای کودکان زیر ۲ سال:
در مورد کودکان زیر دو سال، دو ساعت عدم مصرف شیر و سایر مواد غذایی کافی است. - داروها:
در صورتی که دارویی توسط پزشک قطع نشده باشد، باید طبق روال مصرف گردد. بهتر است مصرف داروها را به پزشک اطلاع دهید تا در صورت نیاز نظر تخصصی خود را اعلام کند.
راهنمای نمونه‌گیری برای آزمایش کورتیزول
آزمایش کورتیزول به دلیل نوسانات طبیعی این هورمون در طول شبانه‌روز نیازمند دقت بالایی است. میزان این هورمون در ساعت ۸ صبح به بالاترین حد خود می‌رسد؛ بنابراین بهترین زمان برای نمونه‌گیری همین ساعت است.
پیش از انجام این آزمایش، بیمار باید به اندازه کافی استراحت کرده باشد و شب قبل را در شرایط آرام و بدون استرس سپری کرده باشد. در غیر این صورت، نتایج آزمایش می‌تواند غیرواقعی باشد. حتماً در صورت وجود شرایط خاص، پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
توصیه‌های قابل ارائه به بیماران برای بهبود دقت آزمایش‌ها
- از استرس تا حد امکان پرهیز شود.
- مصرف داروهایی نظیر اسپیرونولاکتون، کینا کرین، داروهای ضد بارداری خوراکی و آمفتامین‌ها پیش از آزمایش کورتیزول ممنوع است.
نتیجه‌گیری
رعایت نکات ناشتایی و آمادگی پیش از انجام آزمایش‌های خون، نقش مهمی در دقت نتایج دارد. عدم رعایت این موارد می‌تواند باعث تفسیر نادرست آزمایش‌ها و حتی تشخیص غلط شود. در صورت داشتن هرگونه سوال یا مصرف دارو، حتماً پیش از انجام آزمایش با پزشک یا کارشناس آزمایشگاه مشورت نمایید.
